ورزش و علایم حياتي بدن
علايم حياتي به علايمي گفته میشود كه نشانه وجود حيات در شخص است و موارد زیر را در بر خواهد گرفت :
- نبض
- تنفس
- فشارخون
- درجه حرارت بدن
نبض
با هربار تپیدن قلب يك حركت موجي شكل در طول سرخرگها تشکی خواهد شد . به این موج تشکیل شده در اثر تپیدن قلب اصطلاحا ضربان گفته میشود. این حرکت موجی شکل که نبض نامیده میشود در محل هايي كه سرخرگ از روي استخوان عبور مي كند و به پوست نزديك تر است، حس خواهد شد. برای گرفتن نبض باید از قسمت نرم انگشتان خود استفاده کنید. البته به یاد داشته باشید که برای انجام این کار از انگشت شست خود استفاده نکنید چرا که خود شست دارای نبض است.
محل هاي مناسب لمس نبض عبارت اند از:
- نبض راديال، لبه خارجي و جلويي انتهاي ساعد كه محل لمس نبض شريان زند زبرين (راديال) است.
- نبض كاروتيد، شريان گردني (كاروتيد) كه در فرورفتگي بين عضلات گردن و حنجره در مجاورت برجستگي سيب آدم لمس خواهد شد. بررسي نبض در ناحيه گردني در اکثر مواقع در فوريتهاي پزشكي انجام ميشود.
- نبض براكيال يا بازويي، در شيرخواران ممكن است يافتن نبض در قسمت بالا و داخل بازو راحتتر صورت گیرد.
نحوه بررسي نبض راديال : برای انجام این کار میتوانید سه انگشت خود را در فرورفتگي واقع در بالاي چينهاي مچ (خطوط مچ دست ) و در قاعده انگشت شست قرار دهید و فشار اندکی به آن وارد کنید. برای شروع این کار و انجام تمرینات مناسب موارد زير را بررسي و ثبت كنيد.
تعداد نبض در دقيقه _ قدرت نبض (قوي يا ضعيف) _ ريتم نبض (منظم يا غير منظم).
نبض در افراد بزرگسال و بالغ با سرعتي بين 100-60 بار در دقيقه انجام وظیفه کرده یا به اصطلاح میزند. سرعت ( تعداد نبض در كودكان بيشتر بوده و در افرادی که ورزشکار و بدن ورزيده دارند مي تواند كمتر باشد.) تعداد نبض در حين ورزش، ترس ، تب ، از دست دادن خون و برخي از بيماريها با افزايش روبرو است و مواردي نظير افزايش فشار داخل جمجمه ، غش كردن (با منشاء روحي رواني) و برخي موارد خاص از بيماريهاي قلبي باعث خواهند شد تا تعداد نبض کاهش پیدا کند.
تنفس
عمل تنفس از دو قسمت دم و بازدم تشکیل شده است. شما بايد قادر باشيد بيمار را از نظر وجود يا عدم وجود تنفس، عمق و نظم آن مورد بررسي قرار دهید. افراد بزرگسال متوسط الجثه به طور طبيعي تقريباً 16 بار و كودكان 30-20 بار در دقيقه تنفس ميكنند. جهت بررسي وجود تنفس پس از بازكردن راه هوايي، گوش خود را به دهان و بيني بيمار نزديك كنيد، درحالي كه به قفسه سينه بيمار نگاه مي كنيد در اين هنگام صداي تنفس را خواهید شنید ، گرماي بازدم را با گونه لمس خواهید کرد و حركات قفسه سينه را مي بينيد. به مرور با كسب تجربه مي توانيد عمق تنفس كافي را حدس بزنيد.
سرعت تنفس خواهد توانست با دخالت مركز تنفسي در مغز به عنوان واكنشي نسبت به برخي عوامل مثلاً در پاسخ به سطوح غير طبيعي اكسيژن يا دي اكسيد كربن در خون، هيجانات روحي، ورزش، سوانح و بيماري ها تغيير پیدا كند كه به صورت معمول با افزايش سرعت همراه خواهد بود.
همچنین به یاد داشته باشید، با استفاده از اراده و ميل شخصي نيز میتوانید عمق و سرعت تنفس را تغيير دهید.
فشار خون
فشاري كه در هر بار انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به ديواره سرخرگ وارد شده را فشار خون مینامند كه توسط دستگاه فشار سنج قابل اندازه گيري خواهد بود.
روش اندازه گيري فشار خون:
در دستگاه های قدیمی:
براي به دست آوردن میزان فشار خون، بازوبند مخصوص را روي بازوي فرد مورد نظر گذاشته و به وسيله پوار پلاستيكي آن را باد خواهیم کرد تا زمانی كه نبض شريان شورع به زدن کند، سپس به وسيله پيچ مربوطه به پوار، فشار هواي داخل بازوبند را كم كرده تا اولين ضربه فشار سيستوليك (ماكزيمم) با دست و يا گوشي احساس شود كه مربوط به قدرت انقباض عضلات است و زماني كه ديگر صدايي به گوش نرسد بيانگر آن است كه فشار دياستوليك (مينيمم) دوره استراحت قلب قبل از انقباض را طي میکند.
اختلاف بين درجه فشار دياستولي و سيستولي در تشخيص بيماريها و معالجه آن نقش مهمي را ایفا میکنند. مقدار فشار خون به عواملي همچون سن، جنس، وزن بدن، حالات روحی، هيجانات و حالات فيزيولوژيك بدن وابسته است.
همچنین لازم به ذکر است كه در هنگام اندازه گيري فشار خون، فرد مورد نظر بايد در حالت نشسته و يا خوابيده قرار داشته باشد.
درجه حرارت بدن :
بدن انسان بايد براي حفظ دماي خود در دامنه مناسب يعني 8/97 تا 4/100 درجه فارنهايت يعني 36 تا 38 درجه سانتي گراد، تعادل ثابتي بين دريافت حرارت و از دست دادن آن برقرار سازد كه اصولاً عمل حفظ اين تعادل بر عهده يك ترموستات در عمق مغز است.
روش ارزيابي دماي بدن :
- دماسنج را از طرفي نگه داريد كه مخزن مايع نقره اي رنگ (معمولاً مخزن جيوه) قابل مشاهده باشد.
- دماسنج را تكان دهيد، تا حدي كه سطح مايع درون آن زير نشانگر دماي طبيعي قرار بگيرد. (زير 37 درجه سانتي گراد)
- دماسنج را زير زبان بيمار قرار داده و اجازه دهید به مدت سه دقيقه در محل باقي بماند. دماي بدن را ميتوانيد با مشاهده سطحي كه مايع در آن قرار گرفته است خوانده و بدست آورید.
- در مورد كودكان نیز ميتوانيد دماسنج را در ناحيه زير بغل به مدت سه دقيقه قرار دهيد.
همچنین به یاد داشته باشید در مواقعي كه نبايد از طريق دهان دماسنج را استفاده كرد به صورت زیر است:
- افراد بيهوش
- افسرده
- سرفه هاي شديد
- حمله آسم
- بيماران صرعي يا تشنجي
- زخم يا توده در دهان
- كودكان زير 5 سال
